Nieuws

Broodkruimel

Componence Asset List

200x200+wietske+ester.png

28 februari 2020

Kinder- en jeugdpsychiater en senior onderzoeker bij SARR expertisecentrum autisme, Wietske Ester, verbindt dagelijkse patiëntenzorg met wetenschappelijk onderzoek. Ze raadt de combinatie haar vakgenoten van harte aan. "Je kunt allerlei dwarsverbanden leggen. Door de ervaring van de dagelijkse praktijk, kan je een hypothese beter sturen. Je kunt je patiëntenzorg scherper neerzetten en je onderzoeken praktisch nog relevanter maken." Wietskes interesses voor het leggen van verbanden tussen lichamelijke en geestelijke klachten levert nogal wat inzichten op voor de GGZ.

Uit een van Esters studies is gebleken dat er een verband is tussen het gewicht van een kind in de buik van de moeder en de mate van voedselverzadiging op de leeftijd van 4 jaar, nadat het ter wereld is gekomen.

Iets verkeerds gegeten hebben, prikkelbare darm, een niersteen, of wellicht een blindedarmontsteking. Oorzaken van buikpijn lopen enorm uiteen. Feit. Zonder een geitenwollen sok aan te hoeven trekken durven we psychische oorzaken ook hier en daar in verband te brengen met fysieke klachten. "Ik heb een knoop in mijn maag" is een welbekend gezegde om bijvoorbeeld stress of angst uit te drukken en buikpijn kan bij stress letterlijk ervaren worden. Toch is er nog veel te ontdekken als het gaat om de relatie tussen fysieke en geestelijke klachten én welke omgevingsfactoren daarbij een rol kunnen spelen. Ester zet zich in om dergelijke verbanden bloot te leggen. Bovendien pleit ze er als clinicus en wetenschapper voor dat vakgenoten in de jeugd-ggz een aanpak hebben, gericht op dit gehele systeem.

Stress verlegd: het systeem centraal

"Wat ik aan mijn vak zo mooi vind is de veelzijdigheid, aan een kant kijk je waar iemand is vastgelopen in het dagelijks leven, en aan de andere kant kijk je naar processen die in het brein plaatsvinden. Je bent dus niet alleen een dokter die klachten behandelt, maar je kijkt juist breder naar in hoeverre fysieke en geestelijke klachten met elkaar samenhangen. Op deze manier wil Wietske, kinderen en jeugdigen met een autismespectrumstoornis, een geïntegreerde behandeling van hun klachten kunnen bieden. Neem bijvoorbeeld endocrinologie. We maken allerlei stoffen aan die invloed hebben op het brein. Studies laten zien dat het stresshormoon cortisol van ouders met kinderen met autisme een ander niveau of patroon heeft dan bij controles, en dat cortisol niveaus gerelateerd zijn aan de ouder-kind interactie. De hypothese is dat de hoge mate van stress bij ouders van een kind met autisme ook meetbaar is door een bijvoorbeeld een hogere hoeveelheid van het stresshormoon cortisol in het lichaam. Mogelijk veroorzaakt door de situatie thuis, maar ook weer van invloed op diezelfde situatie. Ik heb wekelijks medicatieconsulten voor kinderen, waarbij het meten van de bloeddruk een onderdeel van het consult is. Dikwijls ben ik naar de bloeddruk van de ouders minstens net zo nieuwsgierig als naar dat van de kinderen. Het kind en de diagnose moeten we niet alleen centraal stellen. Je moet naar meer factoren dan alleen het kind zelf kijken. Het zijn onderdelen van het geheel." Een belangrijk inzicht waarmee Ester de Tandemstudy startte, waarbij ze het onderzoek ook richt op de geestelijke en lichamelijke stress van ouders en daarmee het systeem – en niet alleen het kind - centraal stelt bij het onderzoeken van nieuwe behandelingen zoals Theraplay bij jonge kinderen met een autisme spectrumstoornis.

Combipoli: Autisme en lichamelijke klachten

Ester werkt graag mulitdisciplinair gericht op zorg voor kinderen met een autisme spectrumstoornis (ASS). Ze heeft samen met collega-artsen, twee combipoliklinieken opgezet. Eén daarvan is speciaal voor kinderen en jongeren met ASS die onverklaarbare langdurige lichamelijke klachten hebben. Je ziet hier een samenwerkingsverband tussen Sarr Expertisecentrum Autisme en de afdeling Revalidatiegeneeskunde van Rijndam, beiden in Rotterdam. "We zien kinderen en jongeren die zijn vastgelopen of niet meer naar school gaan door bijvoorbeeld hoofdpijn of buikpijn, zonder lichamelijke oorzaak. Ze kunnen samen met hun ouders bij ons terecht met vragen over diagnostiek en behandeling eerder is behandeling vastgelopen."

Verbinding in onderzoek

Ook in haar onderzoeken, zoekt Ester continu verbinding: "Ik werk als associate professor en ben verbonden aan de Universiteit Leiden. Vanuit de Sarr Expertisecentrum Autisme werk ik met promovendi aan onderzoek met als thema autisme en stress. Met de Generation R studie in het ErasmusMC richt ik me op kinderen met autisme kenmerken en problematisch eetgedrag. Daarnaast werk ik met de Universiteit van Groningen aan het Lifelines cohort waarin 167.000 mensen meedoen die worden onderzocht op gezond ouder worden. We onderzoeken hier relaties tussen autisme, stress en lichamelijke ziekten. Een ander onderzoek dat Ester leidt, is de Tandemstudie (populatie van 150 kinderen met een autismespectrumstoornis en hun ouders binnen Youz) gericht op de nieuwe behandelmethode Theraplay. "Het onderzoek is tweeledig. We kijken aan de ene kant naar kinderen tussen 3 en 6 jaar oud – de autismesymptomen, het gedrag op school en thuis. Dat doen we door spel, vragen, we meten lengte en gewicht én de hoeveelheid cortisol in het hoofdhaar. Aan de andere kant kijken we naar de ouders. Zij worden nóg uitgebreider onderzocht. Denk aan lichamelijke klachten, vragenlijsten, BMI, cholesterol, cortisol en externe factoren die invloed hebben op stress. Kijk hier voor een overzicht van Esters onderzoeken.

Ester pleit ervoor dat je als psychiater niet alleen in je kamer blijft zitten om poliklinieken te draaien. De beste manier om maatschappelijke vraagstukken kenbaar te maken, is door ze te delen. "Zoek anderen op: deel je kennis met patiëntenverenigingen en wissel informatie uit op congressen." Werk samen met je vakgenoten – uit meerdere disciplines."

REF:

Seltzer MM, Greenberg JS, Hong J, Smith LE, Almeida DM, Coe C, Stawski RS. Maternal cortisol levels and behavior problems in adolescents and adults with ASD. J Autism Dev Disord. 2010;40:457–69.

-Foody C, James JE, Leader G. Parenting Stress, Salivary Biomarkers, and Ambulatory Blood Pressure: A Comparison Between Mothers and Fathers of Children with Autism Spectrum Disorders. J Autism Dev Disord. 2015;45:1084–95.

REF:

Windhorst DA, Rippe RCA, Mileva-Seitz VR, Verhulst FC, Jaddoe VWV, Noppe G, van Rossum EFC, van den Akker ELT, Tiemeier H, et al. Mild perinatal adversities moderate the association between maternal harsh parenting and hair cortisol: Evidence for differential susceptibility. Dev Psychobiol. 2017;59:324–37.

Sidebar